9 Şiddeti İddiası ve Gerçek Standartlar
Türkiye'nin Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından inşa edilen konutların depreme dayanıklılığı, vatandaşların en çok merak ettiği ve aradığı konulardan biri olmaya devam ediyor. Özellikle 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra, binlerce TOKİ konutunun ayakta kalması, yapısal sağlamlığın bir kanıtı olarak öne çıktı. TOKİ evleri gerçekten kaç büyüklükte depreme dayanıklı? sorusunun cevabı, Türkiye Deprem Yönetmeliği'nde (TDY) gizli.
TOKİ’nin güncel mevzuata (TDY 2018 ve güncellemeleri) uygun olarak inşa ettiği konutlar, deprem bölgelerine göre belirlenen en yüksek yer ivmesi ve yer hareketi düzeylerini taşıyacak şekilde tasarlanmaktadır. Bu, binaların bilimsel bir mühendislik hesaplaması ile olası 9 büyüklüğündeki (Richter/Mw ölçeğinde) bir sarsıntıda bile göçmeyecek ve can güvenliğini sağlayacak nitelikte inşa edilmesi hedefine dayanır. En sağlam TOKİ konutları nasıl yapılıyor? cevabı, kullanılan temel sistemlerinde yatar. Yani, bina yapısal hasar alsa dahi, içerisinde yaşayanların tahliyesine imkân verecek kadar direnç göstermesi şarttır.
Hayat Kurtaran İnşaat Teknikleri
TOKİ konutlarının yüksek performans göstermesinin ardında yatan mimari ve mühendislik sırları, kurumun vazgeçilmez iki temel uygulamasıdır:
Radye Temel (Geniş Tabanlı Temel Plakası): Bu sistem, binadan gelen tüm yüklerin zemine geniş bir yüzey alanıyla yayılmasını sağlar. Deprem anında binanın zeminle birlikte bir bütün halinde hareket etmesine olanak tanıyarak, zemindeki farklı oturma risklerini (farklı çökmeler) minimuma indirir ve yapıdaki hasarı büyük ölçüde engeller.
Tünel Kalıp Taşıyıcı Sistem: Bu sistem, betonarme perdelerden (geniş ve uzun duvarlar) oluşan güçlü bir iskelet yapısıdır. Perdeler, binaya sadece düşey yük (ağırlık) değil, aynı zamanda yatay yük (deprem sarsıntısı) taşıma kapasitesi kazandırır. Bu, binaya hem yüksek esneklik hem de üstün güç sağlar; dolayısıyla devrilme ve ani çökme riskini bertaraf eder. TOKİ depreme dayanıklı mı sorusuna en net yanıtı bu sistem vermektedir.
Ayrıca projelerde, yüksek mukavemetli C25 ve üzeri beton sınıfları zorunlu tutulmakta ve her inşaata başlamadan önce zemin koşullarını detaylı belirleyen zemin etüdü raporu titizlikle uygulanmaktadır.
2023 Depremleriyle Test Edilen Gerçeklik
6 Şubat 2023'te meydana gelen, 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki (Mw) rekor sarsıntılar, bu tasarım ve inşaat standartlarının sahada ne kadar etkili olduğunu somut olarak gösterdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile TOKİ'nin resmi açıklamaları ve saha raporlarına göre, afet bölgesindeki 134 binden fazla TOKİ konutunda herhangi bir yıkım veya ağır yapısal hasar kaydedilmedi. Bu başarı, kurumun 2011 Van depreminde (7.2 Mw) de ayakta kalan yapılarıyla gösterdiği tutarlı performansın devamıdır. Bu durum, TOKİ evlerinin yıkılmama nedeni ve deprem yönetmeliğine uygunluk konularını ispatlamaktadır.
Önemli Bilgi: Dayanıklılık, binanın yapım yılına göre değişebilir. 1999 öncesi yapılan binalar güncel standartlara uymayabilir. Riskli yapılar, kentsel dönüşüm (binaların yenilenmesi) ile modern standartlara taşınmaktadır.
Söz konusu afet bölgesinde teslim edilen yeni ve sağlam konut sayısı ise artmaya devam etmektedir. Resmi kurumlardan edinilen bilgilere göre, Mart 2024 itibarıyla deprem bölgesinde teslim edilen konut sayısı 155 binin üzerine çıkmış durumdadır; yıl sonuna kadar 201 binden fazla bağımsız bölümün (ev ve işyeri) hak sahiplerine teslim edilmesi hedefleniyor. Güncel TOKİ deprem konutları projeleri de bu yüksek standartlarda devam etmektedir.
Anadolu'nun çeşitli illerinde yürüttüğü bu çalışmalarla, kurum Türkiye'nin yapısal dönüşümünde önemli bir rol üstleniyor. Bölgesel bir haber kuruluşu tarafından yapılan incelemelerde, TOKİ'nin teknik üstünlüğünün, toplumsal güveni artıran en önemli faktör olduğu belirtilmektedir.
TOKİ binalarında kullanılan radye temel ve tünel kalıp sisteminin ayrıntılı anlatıldığı bir video mevcuttur.
